Bilsay Kuruç’un birinci yazısı şöyle:
“Seçimin birinci perdesi kapandı. Siyaset bilimciler ve anketlerle varsayım yapanların günü başladı. Uzmanlık alanlarına girmeyelim. İktisatta kalalım.
HALK İKTİSATTAN ANLIYOR MU?
Bu her seçimden sonra gündemde yer tutan sorudur. Bu seçimde daha da vurgulandı. İktisattan anlamak! Nedir? Hangi iktisat? Evvel, unutmamak için bunun tabanını ve vaktini yazalım. Türkiye 2000’lerde dünya sermayesine sıkıca eklemlendi ve böylelikle onun tabirleriyle bir “emerging market” (dünya sermayesi için “yeni yetme bir piyasa”) oldu. Ticaret zincirlerinin ve finans piyasalarının bir yeni stajyer üyesi oldu. Başta bu geliyor. Topraklarını ve tabiatını dörtnala koşan inşaata açtı. Sanayi de “market”te bir rol aldı fakat yeri Amerikan sinemalarının başında yazıldığı üzere, “also starring” (o da oynuyor!) idi. “Emerging”ler “dolar” ile çalışır. “Dolarlaşma”lıdırlar. O denli oldu. Dolar bolluğu yılları ile başlandı, artık dolar kıtlığı vaktine gelindi. Bu “market” gereğince dolar üretemiyor lakin daima daha çok dolara gereksinimi var. Dolar kıtlığı gittikçe daha çok artarak seçim yılına geldik. Ve iktisattan anlamak ne ise merak ediyoruz. Konuşanlara bakarak anlamaya çalışalım.
(Patatesi inceleyip alamayan yurttaş.)
Bir insan “patates”i göstererek konuşuyor. Ekonomiyi anlamakta hareket noktası bu. “Patates 20 lira. Para yetmiyor” diyor. Nedenini açıklayamıyor, kalıyor. İkinci bir insan “Iphone”u göstererek konuşuyor. Hareket noktası bu. “Her şey var, her şey iyi” diyor. Söylemeyi bilmese de ülkenin “emerging market” olmasıyla ekonomiyi anlamış oluyor. Meslektaşımız iktisatçıların çoğunluğu ekonomiyi döviz (dolar)-faiz ikilisiyle konuşuyorlar. Hareket ve varış noktaları bu. Onlarla da sonlu değil. Ekonomiyi döviz/faiz ikilisiyle konuşma inanışı yaygınlaşıyor ve bir bilgiçlik muhabbeti de yaratıyor.
(Iphone’nun yeni modeli için uzayan kuyruk.)
“Patates”le konuşan insan “Iphone”la konuşanla da bir dil birliği kuramıyor, dolar/faiz konuşan iktisatçıyla da. “Iphone”la konuşanın, tıpkı “emerging” bakışını paylaştıkları için dolar/faizle konuşan iktisatçıyla ortak bir dil birliği yeri var. (Siyasal tercihleri farklı olabilir. İlgilenmiyoruz. Ekonomiyi anlamakta iştirakleriyle ilgiliyiz.) “Patates”le konuşanın iktisat (nasıl olmalı?) üzerine önerisi yok. Patatesle başı kederde, ötesini düşünemiyor. “Iphone”la konuşan teklife gerek görmüyor. Zira “her şey iyi”. Dolar/faizle konuşan iktisatçının (“iş dünyası” sözcülerini de katalım) teklifleri özünde Merkez Bankası’na (TCMB) çıkıyor: “Faiz siyaseti (TCMB siyaset faizi) değişmeli ki tıkanmış olan ‘döviz damarı’ açılabilsin! Gerisini piyasalar halleder!” Kolaylaştırılmış bir özet oldu. Lakin bu türlü.
FAİZ SEBEP, ENFLASYON NETİCEDİR!
Siyaset mi iktisada nazaran belirleniyor, yoksa iktisat mi siyasete nazaran belirleniyor? Ne vakit hangisi? Son 20 yıla bakarak buna dilerseniz “iki bolluğun öyküsü” de diyebiliriz. Ünlü eser “İki Kentin Hikâyesi”, biliyoruz, Fransız Devrimi’nin bir hikayesidir. Bizim son 20 yılın “iki bolluğu” ise buradaki karşıdevrimin bir hikayesi.
2002’den başlayarak Türkiye’ye dolar yağdı. Dolar girişleri enflasyonu düşürdü. İthalatı patlattı. Doları 2005’te 1.32 TL yaptı. İthal mallar yerli eserlerden daha ucuz oldu. İktisat hızlandı. Bir “yapay bolluk” devri yaşandı. “Ucuz dolar” periyodu. Yeni kurulmuş AKP, 3 Kasım 2002’deki yüzde 34’lük oyunu, 22 Temmuz 2007’de 46.7’ye yükseltti. (CHP yüzde 19.8’den 20.8’e gelmişti.) 2010’a gelince, dolar 1.48 idi. “Market”leşen iktisat “dolarlaşma”da ara almıştı. Dolarsız olamıyordu. Bu iktisat 2010’da artık kendi seçmenini de her kademede siyasal militanlarını da yaratmıştı, yaratabileceğini vaat ediyordu. (2011 seçiminden sonra, altyapıdan sorumlu bakan “Önümüzdeki dönem 500 milyar dolarlık inşaat yapacağız!” diyordu. Dolarlı ve inşaatlı ufuklar.)
Yukarıda vurguladım, dolarlaşıyor, ama kendisi kâfi dolar üretemiyor. (Nedenlerine bugün girmeyelim.) 2015-2016’ya gelince ufukta kara bulutlar belirdi. Birinci bolluk devri kapanıyordu. 2007’de dolar bolluğu iktidara form vermişti. O bolluk bir daha olamazsa ne olacak? İktidar sona mı erecek? (Not: Sermaye sınıfı, öncelikle ticaret-siyaset zincirlerini ören ticaret ve kısmen de finans sermayesi buna hazır ve razı mı?) Deva ikinci “bolluk” devrini açabilmektedir: TL’yi “bollaştırarak” iktidarın tazelenmesi. Kaynak elbette evvel Hazine’dedir: İcadın ismi kredi garanti fonu (KGF). Tarih 2017. Zira 2018 yazında seçim var. Kullandırılan kaynak 10 milyar TL’den birden 214 milyara çıkacak! Siyasete oy olarak dönmek üzere sermaye “zincirleri”ne kredilenmiştir. 2021 sonbaharında başlatılan “bol ve ucuz TL” senaryosu o pilot proje ile oradan başlıyor. Elbette, ilgililerin işin özünü hakikat anlaması için “yeni bolluk” senaryosunun en yetkili ağızdan açıklanması, yani “doktrinleşmesi” lazım. O da 15 Mayıs 2018’de seçimden bir hafta evvel CNN Türk’te duyulacaktır: “Faiz sebep, enflasyon neticedir!”
Meslektaşlarımız dayanamadılar, çabucak bunun tüm iktisat kavramlarını bilakis çevirdiğini yüksek sesle, uzun uzun söylediler. Artık, ortadan beş yıl geçtikten sonra sıra TCMB’ye geldi. 2021 Eylül’ünden sonra, bu kere TCMB’nin direkt “politika faizi ile havai fişek” atıp TL ile “ucuz para” siyasetinin (ve böylelikle tırmanan enflasyon ile sermaye sınıfına büyük kaynak aktarma senaryosunun) başladığını duyurmasından ve bir buçuk yıl bunun içinde yaşadıktan sonra ne konuşalım? Teori mi, pratik mi? Pratikse, öncelikle siyasetinkini mi, ekonomininkini mi?
Öncelikle siyasetinkini. Zira unutmayalım, artık dolar kıtlığı devrindeyiz. Ve iktisat (“dengeleri” tutsun ya da tutmasın) siyasetin şablonu ne olacaksa, buna nazaran işleyecektir! İktidar kendini bir “bolluk”la sürdürmek zorundadır. Bu türlü bakıyor. Kurduğu “sermaye zincirleri” bunu kaide kılıyor. Şimdiki bolluğun “para”sı yalnızca TL olmuştur. “Ucuz TL” (TCMB’nin bilançosu, rezervleri ve bütçenin açığı ne olursa olsun) resmi sözcülerin “yeni iktisat modeli”nin eksenidir. Seçime kadar değişmeyecektir. Ve değişmedi. TCMB’nin siyaset faizi enflasyon tırmandıkça, siyasetin senaryosuyla bütünlük içinde, indirildikçe indirildi. Meslektaşlarımızın “İktisat bilmiyor!” muamelesi yaptıkları “en yetkili ağız” 2021’in aralık ayında üzerinde dura dura “doktrini” tekrarladı: “Faiz sebep, enflasyon neticedir!” Siyasal ironi yapıyordu: (Düşük) faizin sebep, enflasyonun sonuç olduğu aslında yaşanıyordu. Adeta meslektaşlarımıza “Siz siyasetten anlamıyorsunuz ki iktisattan anlayasınız!” diyordu. 2007’nin “ucuz dolarla seçim kazanma” tablosundan 2023’ün “ucuz TL ile seçim kazanma” tablosuna geçilince “ekonomiden anlamak” konusu biraz daha çetrefil hal alıyor.
‘MARKET’, SWAP, CDS
Son bir buçuk yılın “Faiz sebep, enflasyon netice” senaryosu mühletince meslektaşlarımız “swap”ın ve “CDS primi”nin allamesi oldular. (Bunlara girmeyelim.) O ortada iktisatta “bölüşüm”ü hallaç pamuğu üzere atan çarpıcı seyirler oldu. Maliye’nin yetkilisi Nebati Bey, 2021 Eylül’ünde başlatılan “ucuz TL-enflasyon” senaryosunu açıklarken açık sözlülükle “Bu modelimiz işçiler için değil” demişti! Son iki yılda “toplam hasıla”da (GSYİH) emeğin hissesinde keskin düşüş bunu gösterdi. Emek, sermaye sınıfına (mutaden) kaynak aktarıyor.
Ama iş bundan ibaret değil. İşin özü, enflasyonun tüm dişlileri en keskin biçimde çalışınca neler oluyor? Galiba ana soru burada. Meslektaşlarımız şimdi (bildiğim kadarıyla) üzerinde çalışmadılar fakat Türkiye kapitalizminde son bir buçuk, iki yılda “varlık enflasyonu” öteki “fiyatların koşuları”nı geride bıraktı. Bırakırken mal ve hizmet fiyatlarının artış suratlarını etkiledi, sürükledi. Seçmen davranışını da etkiledi mi? Elimizde bir ölçü yok. Son bir buçuk, iki yılda en süratle koşanlar çeşitli “varlıklar”, gayrimenkul, konut fiyatları oldu. Koşuya evvel başladılar ve en süratli onlar koştular. (Otoları saymıyorum) Sonra BİST (borsa) geliyor. Dünyanın tüm borsalarının daima düştüğü o devirde (Arjantin’le birlikte) yüzde ortalama 150’lik süratle koştu. Bu “ucuz para”yı alarak “servete gerçek büyük süratle koşu” idi. Üretime gerçek koşu değildi. Üretimi artırıcı bir tesiri varsa da çok zayıf ve dolaylı idi. Havadan “rantiye” olmanın kapitalizme mahsus koşusuydu. Bu zenginleşmenin ticaret-finans-siyaset zincirleri içinde iktidara takviye getirici katkısı ise azımsanamaz. “Doktrin”i “Düşük faiz=ucuz para sebep, zenginleşme sonuç” diye okursak son iki yıldaki ekonomiyi manaya problemine düzgünce yaklaşabiliriz. (Banka kârlarının 2022’de yüzde 400 artışının şirket kârlarındaki yeniden yüksek artışı geride bıraktığını da sermayenin memnunluk tablosunu eksik bırakmamak için kaydetmek gerekir.)
TÜFE’yi de küçümsemeyelim. O da süratli koştu. Fakat “durduğu yerde zenginleşme”yi yaratan “varlıklar”ın ve kârların gerisinden geliyor. Fiyatlar ayarlanırken TÜFE’ye bakılıyor ancak onlar TÜFE’ye aslında yetişemezler. Emek kemer sıkarak tanımlanır. Zira kaynak aktarmak ona düşer. Emek “Para kimin için yaratılır” sorusunu bilmez, sormaz. Tekrar o denli oldu. Bakıyorum, 2018’de Cumhuriyet’te Mustafa Çakır bir röportaj yapıp bir de manşet koymuş: “Halk kemerleri sıkacak.” Bugün “patates”le konuşan insanı görmüş güya. Faiz düşük de olsa (ucuz para), yüksek de olsa (pahalı para) bu manşet değişmez. Kardeşim Mustafa, birebir manşeti kullanabilirsin, eskimez.
Kuruç’un ikinci yazısı da şöyle:
“Seçim bitti. Karşı ihtilalin oyun kurgusu kabul edilerek yapılmıştı. O kazandı. Cumhuriyetin yüzüncü yılında siyaset bilimciler de yorumlayacaklardır. Biz biraz iktisada bakalım. İş dünyasından bir yetkili geçen ay CNN’de (Int. İngilizce) şöyle diyordu: “Biz bir ‘emerging market’iz ve önemli döviz açığımız var.”
O ARTIK ASKER!
Bazı otoların gerisinde bu türlü yazardı! Merkez bankalarının göbek ismi “rezerv bankası”dır. Toplumun, Meclis iradesiyle onlara emanet ettiği bedelli varlıkların (rezervlerin) finansal idaresi onların temel vazifesidir. ABD’de devletin (Federal Reserve Bank-FED), Çin’de halkın (People’s Bank of China), bizde de Cumhuriyetin (Cumhuriyet Merkez Bankası) merkez bankaları evvel bunun için vardır. Birinci vazifesi yerine getirirlerse tekrar onların misyonu olan para siyasetinde da inandırıcı, sağlam olurlar.
Bakalım. 2016 sonlarında toplumun emaneti rezervler eriyor. “Taşıma suyla” (“swap”la), yani öbür merkez bankalarından kısa vadeli borçlanarak “rezerv yönetimi” başlıyor. Yani, bize ilişkin olmayan varlıklar üç aylığına (bilanço dışı işlemle) gelip gidiyor. Ve rezervler erirken “eksi rezerv” diye bir terim dillendiriliyor, alınan kısa vadeli borç adeta bir “varlık stoku” sayılıyor! Bankamız dört dörtlük Merkez Bankası sayılıyor. Ve son bilgiler 60 milyar doları aşan “eksi”yi (ekonomik manada, “kullanılabilir rezerv yok”u) gösteriyor. Swap’ı 1920’lerde Bank of England’ı rahatlatarak FED yarattı. Sonra, 1960’ta FED bu kere doların “altın” fiyatını -1 ons=35 dolar- tutabilmek için, kapitalizmin öteki merkez bankalarına ite kaka “dolarla swap” yaptırdı. Lakin tutamadı. 2008’deki “Büyük Çöküş”ten sonra ise FED bu sefer “Bankerler Avrupa”sını ayakta tutmak için Avrupa merkez bankalarına swap ikram etti. Kapitalizmin “büyük”leri ortalarında bunları yaparlar. Lakin dolarla işleyen, dolar kıtlaşınca işleri çabucak çatallaşan “emerging market” Türkiye ekonomisi o ligde oynamıyor! Ondan bundan swap aramaya çıkıyor.
Son yıllarda bir de “anormalin artık olağan kabul edilme fenomeni” var. Doların kıtlaşmasıyla bir sürpriz daha: Dolarlar akıyor lakin kayda geçmiyor. Nasıl? Kapitalizmimiz içeri-dışarı dolar akışını bavullarla çözüyor. Kayıtlı süreçler yerine “bavullar”. Merkez Bankası’nın düzenlediği dış dünya ile süreçler (ödemeler dengesi) hesaplarında istisnai, ihmal edilebilir küçüklükte kayıt dışı meblağlar için bir kalem vardır: “Net Kusur Noksan.” Maşallah, son yıllarda 20 milyar dolardan aşağı düşmüyor.
Ancak eğri oturup gerçek konuşulursa, Merkez Bankası dönüp şunu soracaktır (sormazsa olmaz!): “Peki kardeşim, rezerv idaresi benim işim de döviz rezervlerini bulmak, yaratmak da mı benim işim?” İşte, “market”imizin “100 bin dolarlık soru”su.
SANAYİ Mİ? BİLİYORUZ CANIM…
Rezervleri yaratmak, artırmak genç nüfuslu 80 milyonluk ülkede öncelikle endüstrinin işidir. Kalıcı, gerçek rezervin kaynağı orasıdır. Endüstrileşme ise toplumda derinde yattığını hissedebileceğimiz haklı istektir. (Oğlum mühendis olsun, kızım okusun doktor olsun, bunun ifadesidir.) Son 200 yılın dünyasında büyük yapı değişikliğinin lokomotifi sanayi oldu. İcatların, buluşların pratiği ile donandı, teşebbüsçü hamasetiyle sürat kazandı. Toplumlara damgasını vurdu. Onları yeni bilgiyle tanıştırdı. İlerlemeyi öğretti.
Türkiye’nin son 20 yıllık fotoğrafına bakalım. Elimizde bilgiyle, ehliyetli tahlil kapasitesiyle yoğrulmuş bir çalışma var. Okuyanı düşündürecektir. Oktay Küçükkiremitçi ile Ömür Genç’in 2023 Sanayi Kongresi için hazırlayıp 15 Nisan’da sundukları çalışma: İmalat endüstrisinin son 20 yılı. Detaylarıyla bakalım.
Bir, Türkiye imalat endüstrisi kesimler yapısını 20 yılda değiştirmemiştir. Büyükten küçüğe hakikat, üretim hisselerinde birinci beş, 2003’te besin, dokumacılık, giysi, ana metal, otomotiv; 2021’de yalnızca giysi çıkmış metal üretimi girmiş. Üretim yapısı ithalatla işliyor. Yüksek ithal hisselerindeki birinci beş de tıpkı: 2003’te kimyasallar, makine, ana metal, otomotiv, elektronik; 2021’de ana metalle makine yer değiştirmiş! O kadar.
İki, günümüzde teknoloji konuşmak moda. Endüstrici de bu muhabbette vardır. Herkes biliyor, yüksek teknoloji ileri bilgi getirir, endüstriyi şekillendirir, ona sürat ve yeni yapı kazandırır. Pekala, 20 yılda bizim endüstrici teknoloji muhabbeti yapmış da üretimde teknolojiyi hakkıyla konuşturmuş mu? Biraz sayılarla bakalım. Üretimin teknoloji yapısı 2003’te yüzde 41.9 düşük, 30.3 orta-düşük, 24.3 orta-yüksek ve yalnızca 3.5 yüksek teknoloji gösteriyor. 2021’e gelince bu oranlar, düşük yüzde 35.0, orta-düşük 36.4, orta-yüksek 25.4 ve yüksek yalnızca 3.1! (“Yüksek” 1970’lerde biraz daha üstteydi, devletin sanayi kuruluşlarına aitti.) Son 20 yılda tek (evet, tek!) değişim düşükten orta-düşük kesimlere hakikat. Niye? Zira orası emek-yoğun (düşük maliyet) ve bölüm kârlılığının ötekilere nazaran çok süratli arttığı alan olmuştur! Endüstrici için amaç teknolojik gelişme değil, kârlılığın (orta-düşükte, 2009’dan 2021’e yüzde 582) artışıdır. Berrak sonuç.
(Karaman’da montaj oto izdihamı.)
Üç, bu yapıda katma paha (milyar dolar olarak) artmıyor. 2003’ten (“market”e yağan dolar yağmuru ile) 2011’e kadar 38’den 66’ya çıkıyor. Sonra yatay seyirle 70, 80, 90 seviyelerinde yavaşça dalgalanıyor. Oralarda kalıyor. 2021’de “COVID’in sermayeye doping”i ile 126’ya zıplıyor.
Dört, sermayenin kutsal tutkusu endüstrideki emek tablosundan okunur: Ucuz, daha ucuz, daha da ucuz emek. İmalat endüstrisinde ortalama fiyat gittikçe azalıp düşük ve orta-düşük teknolojili bölüm fiyatları seviyesine oturuyor. Yani, vakitle düşüyor. 2009’da 506 dolar iken, 2020’de 389’a iniyor. Birebir müddette Türkiye’nin kişi başına geliri de düşüyor fakat imalatta fiyat daha çok düşüyor! Nasıl razı oluyor işçiler buna? Soruya burada girmeyelim.
Beş, yapısal dönüşüm bir yana 20 yılda en ufak sektörel öncelik farklılığı getirmeyen imalat endüstrisi ülkede döviz rezervi yaratabilir mi? İhracatla? İhracatta 2003’teki “beşli”, giysi, dokuma, oto, ana metal, besindi. Artık dokumacılığın yerini makine aldı. Oyun değişmedi. Bu yapı, bırakalım döviz fazlası hayalini, dış ticarette döviz açığını gittikçe büyüttü! Dünya imalat endüstrisi katma pahası içinde Türkiye’nin hissesi da 2004’te 0.95’ti, 2021’de 1.10 oldu. O kadar.
Karşılaştırma yapmak gerçek olmaz ancak dünyaya koşu için “tempo” veren örnektir. Yeri geldi, atlamayalım: Çin’in o katma kıymet içindeki hissesi 2004’te 8.60 iken, 2021’de 29.76’ya erişmiş. Döviz rezervi ise 1989’da 3 milyar dolarlarda (3.7) iken, 2023 Mart’ında 3 trilyon dolarlara (3.183.8) gelmiş.
Ayda 300 milyar dolar ihracat yapar, ki bizim yıllık ihracatımızdan fazladır. Ayrıyeten net memleketler arası yatırım durumu (varlıklar-yükümlülükler) da 2.5 trilyon dolardır. Son 20 yılda dünyaya çıkarak çok şey öğrenen, öğrenmiş olması gereken endüstriciler ne düşünür, bilmiyoruz.
Yukarıda “Eğri oturup hakikat konuşalım” dedik. Merkez bankacıdan sonra, bunu endüstrici için de yineleyelim. Bu “ekonomik oyun” için bize akıl verip tempo ayarlayacak bir “koç”umuz yok muydu? Vardı. Seçmişiz. 27 Ocak 2011 tarihli Resmi Gazete’de “Türkiye Sanayi Stratejisi Evrakı, AB Üyeliğine Doğru” başlıklı doküman AB ile uyumlu sanayi siyasetlerinin dal önceliklerini açık seçik veriyordu: Otomotiv, makine, elektronik, beyaz eşya, dokuma, giysi, besin…
Pisti ve koşu temposunu “koç” AB veriyor. Vizyon ise dokümanda “Avrasya’nın üretim üssü olmak” diye çiziliyor. AB’nin kolonizasyon stratejisinde, onun “market”i statüsüne terfi ederek öbür coğrafyalarda “üretim üssü” olmak! Bu açıklanınca “üye olduk” diye havai fişekler atılmıştı. Bir sanayici-işadamı derneği başkanı Doğu ile Batı ortasında “ara yüz” olacağımızı söylemiş, bir iktidar sözcüsü de gençlere “aklınızı matematik, programlama üzere şeylerle yormayın. Biz icat yapamayız” demişti. Sermaye ile siyaset ortasında bütünlük tamdı. Bugünkü “eksi rezerv”le, “dolarlı bavullar”la şekillenen “emerging market” modelimize oralardan mı geliyoruz?
Bu modelin sanayi kurgusu kâfi döviz üretemez. Anlamalıyız. Daima daha çok döviz ister, “içer”, kendi kendini sürdürür. Borçla. Toplumu endüstrileşmenin topyekûn değişimine, karakterine uzak uzaklıkta fiyat. Siyaset topluluğunu, siyaset “oyunu”nu düzenler. Ve halk onun eserine “gerçek sanayi” üzere bakar. 1936’da günün İktisat Vekili Celal Bayar, “Sanayileşmeyi özel teşebbüse bıraksaydık, laakal (en az) iki asır beklememiz gerekirdi” demişti. Bekleriz.
(Mümtaz Zeytinoğlu: Ulusal Sanayi, Tahsin Yücel’in yapıtı.)
ARANIYOR!
Medyatik değil, “tez sahibi” endüstrici aranıyor. Vardı. 1979’da trafik kazasında kaybettik. Mümtaz Zeytinoğlu. En yakın dostu Tahsin Yücel, onun varlıklı ufkunu, endüstriyi toplum için örgütleyebilme uğraşını, az aydın kişiliğini; kılı kırk yarıp dokümanlardan topladı, Mümtaz’ın kaleme alamadığı kitabını yazdı (1981, 1999).
“Bilerek ya da bilmeden çabucak tüm ekonomik, kültürel, toplumsal araçlar makul bir modelde tüketimi özendirmek için kullanılagelmiştir… Bunu daima bir siyaset olarak benimsemek en berbat dış alımımız olmuştur… Çok tartıştık. ‘Bu bir zorunluluktur’ denilir. Evvel şüphesiz montaj endüstrisi olacak… Bak, araba montajında yerli oranı yüzde şu kadara ulaştı… Artık buna otomotiv sanayisi diyelim’ denilir. Gerçekte, bir ikisi dışında, hiçbir montaj kuruluşunun gerçek yapımcıya dönüşme mümkünlüğü yoktur.”
“Ağır ve entegre endüstrileşme inadını katiyen bırakmayıp o inatla endüstrimizin yapısını biçimlendirmek, bütün siyasetimizi bu biçim tarafında kullanmak zorundayız… Temel sorun özlenen yapıya ulaşabilmek için toplumun hangi sonlar içinde zorlanabileceği, yönlendirilebileceğidir… Haberleşmesinden kredi nizamına kadar… Tüketimin kolaylığına alışmış üretim tertibinin alışkanlıklarından kurtarılarak gerçek endüstrileşme yolunda biçimlendirilmesi, endüstrimizin yapısal dönüşümü ile muhtemeldir…”
Böyle diyor, vasiyet gibi! Belleğimizden silindi. “Montaj endüstridir, ‘eksi rezerv’ rezervdir, hatta ‘intihal’ de bilimseldir” ülkesi “market”te “yeni bellek” inşa ediyor. Ve “yüzüncü yıl”da bunlarla uyumlu, karşıdevrim yüklü Meclis ve idareyle tamamlanıyor. Yeni bir dönem başlıyor. Gerçek, bilimsel fikrin yüreği artık başlangıç noktasıdır.”
BİLSAY KURUÇ KİMDİR
1935’te İstanbul’da doğdu. İstanbul Erkek Lisesi’ni ve İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi’ni bitirdi. 1963’te Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi’ne asistan olarak girdi. Doktora, doçentlik ve profesörlük derecelerini burada aldı.
Yurt dışında Pittsburgh, Sussex üniversitelerinde araştırmalar yaptı. Oslo Üniversitesi’nde Leif Johansen ile büyüme ve planlama üzerine çalıştı.
1975-1977 yıllarında CHP Araştırma Ofisi (Göreme Sokak)’nun sorumluluğunu üstlendi. Öğretim üyeliği yanında 1978-79 yıllarında Devlet Planlama Teşkilâtı Müsteşarı, 1992-2004 yıllarında Merkez Bankası Banka Meclisi üyesi olarak misyon yaptı. Evli ve iki çocuk babasıdır.